Translate this page

Κάθε φορά η αλλαγή του χρόνου αναπτερώνει ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο. Μόνο που κατά κύριο λόγο οι ελπίδες αυτές εξανεμίζονται αφού χρόνο με το χρόνο οι συνθήκες στον κόσμο χειροτερεύουν.

 

Αλήθεια, διερωτηθήκαμε ποτέ, από πότε γιορτάζεται η πρωτοχρονιά;

Ψάχνοντας μέσα στην ιστορία διαπιστώνουμε ότι ο γιορτασμός της πρωτοχρονιάς δεν είναι εφεύρεση του σύγχρονου ανθρώπου αλλά πηγαίνει πολλούς αιώνες πίσω. Θα λέγαμε ότι φτάνει μέχρι τους πρώτους ανθρώπινους πολιτισμούς, αλλά γιορταζόταν σε διαφορετικές περιόδους και με διαφορετικές μορφές.

 

Στη Βαβυλώνα η πρώτη καταγραφή

Σύμφωνα με καταγραμμένα στοιχεία, η πρώτη αναφορά για τον γιορτασμό της Πρωτοχρονιάς βρίσκεται στη Βαβυλώνα όπου γίνεται αναφορά στο φεστιβάλ του Ακίτου, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 2.000 π.Χ.

Το φεστιβάλ διαρκούσε δέκα ή έντεκα μέρες και γιορταζόταν την Πρωτοχρονιά κατά την πρώτη Νέα Σελήνη μετά την εαρινή ισημερία, η οποία συμβαίνει περίπου στις 21 Μαρτίου.

 

Επρόκειτο για ένα φεστιβάλ άνοιξης στην αρχαία Μεσοποταμία. Το ημερολόγιο της Βαβυλώνας χωριζόταν σε δύο μέρη. Με το φεστιβάλ αυτό εγκαινιαζόταν η περίοδος της άνοιξης και η λέξη Akitu στα σουμεριακά σημαίνει κριθάρι. Παράλληλα αυτή η γιορτή ήταν αφιερωμένη στη νίκη του Μαρδούκ, του ύπατου θεού της Βαβυλώνας πάνω στην Τιαμμάτ

 

Θα έλεγε κάποιος ότι ο γιορτασμός αυτός είχε μια λογική αφού έμπαινε μια νέα χρονική περίοδος μετά τον χειμώνα. Και σίγουρα η 1η Ιανουαρίου δεν έχει να παρουσιάσει κάτι σε σχέση με την γεωργία ή την αστρολογία που έπαιζαν τότε σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων.

 

Στην Αίγυπτο

Οι Αιγύπτιοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά βάσει του λαμπρότερου αστεριού Σείριου, τον μήνα του Θωθ, του θεού της σελήνης και της σοφίας.

 

Οι νουμηνίες στην αρχαία Ελλάδα

Στην αρχαία Ελλάδα δεν συναντούμε γιορτασμό της πρωτοχρονιάς αλλά συναντούμε τον γιορτασμό της αρχής κάθε μήνα, η οποία ονομαζόταν νουμηνία.

Ωστόσο ο καινούργιος χρόνος ξεκινούσε κατά τη φθινοπωρινή ισημερία και ήταν συνδεδεμένος με την κίνηση του ήλιου και όχι της σελήνης όπως στη Μεσοποταμία. Το ημερολόγιο των Ελλήνων διαδόθηκε με τις κατακτήσεις του Αλέξανδρου σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.

 

Η ρωμαϊκή Πρωτοχρονιά

Τα πράγματα άλλαξαν με την ρωμαϊκή κατάκτηση όπου ξεκίνησε να γιορτάζεται η Πρωτοχρονιά.

 

Αρχικά για του Ρωμαίους η πρώτη του χρόνου ήταν τον Μάρτιο, αφού το ημερολόγιο τους ξεκινούσε τον Μάρτιο και τελείωνε τον Δεκέμβριο.

Αργότερα, προστέθηκαν δύο ακόμα μήνες στο ημερολόγιο των Ρωμαίων, ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος και το 153 π.Χ., η ρωμαϊκή σύγκλητος αποφάσισε το ρωμαϊκό πολιτικό έτος να αρχίζει την 1η Ιανουαρίου, όταν και ορκίζονταν οι ετήσιοι ύπατοι και οι πραίτορες.

 

Το 46 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας δημιούργησε το Ιουλιανό Ημερολόγιο, που η 1η Ιανουαρίου καθιερώθηκε ως Πρωτοχρονιά.

Ο Ιανουάριος πιστεύεται ότι είχε πάρει το όνομά του είτε από τη θεά Ήρα (Juno, για τους Ρωμαίους) είτε από τον Ιανό, τον ρωμαϊκό θεό των ενάρξεων και των μεταβάσεων επειδή ο Καίσαρας θεώρησε ότι η πρώτη μέρα του μήνα αφιερωμένου σε αυτόν ήταν η ιδανική για να σηματοδοτεί την έναρξη του νέου έτους. Εξού και ο Ιανός εικονίζεται με δύο πρόσωπα, όπου το ένα κοιτούσε εμπρός (μέλλον) και το άλλο πίσω (παρελθόν).

 

Η χριστιανική εποχή

Τα πράγματα άλλαξαν ή επιχειρήθηκε να αλλάξουν με την επικράτηση του χριστιανισμού.

Ο χριστιανισμός προσπάθησε να τερματίσει τις γιορτές για το νέο χρόνο, θεωρώντας τες ως ειδωλολατρικές, όπως έκανε και με πολλές άλλες γιορτές των προηγούμενων θρησκειών.

Έτσι με το πέρασμα του χρόνου οι λεγόμενες ειδωλολατρικές γιορτές καταργήθηκαν ή συγχωνεύτηκαν με τις νέες χριστιανικές που καθιερώθηκαν και η Πρωτοχρονιά δεν αποτέλεσε εξαίρεση.

Η Εκκλησία παρέμενε αντίθετη με τους έντονους εορτασμούς για την έλευση του νέου χρόνου για πολλούς αιώνες, μετατρέποντας την Πρωτοχρονιά σε ημέρα προσευχής και νηστείας.

Την περίοδο του Μεσαίωνα η πρώτη μέρα του έτους εορτάζονταν είτε τα Χριστούγεννα είτε κατά τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου.

Πέτρινος πίνακας του Αιγυπτιακού ημερολογίου.

Αλλαγή ημερομηνίας

Μάλιστα, μέχρι τον Μεσαίωνα, είχε μεταφέρει και πάλι την Πρωτοχρονιά, ορίζοντάς την ως την 25η Μαρτίου, την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Το γεγονός αυτό είχε αρκετά τραγελαφικά αποτελέσματα, αφού η ημερολογιακή αρχή της χρονιάς κατέληξε να διαφέρει ακόμη και ανάμεσα στις ίδιες εθνοτικές ομάδες.

Κλασικό παράδειγμα υπήρξε η ιταλική χερσόνησος, όπου η χρονιά άρχιζε αλλού την 1η Ιανουαρίου, αλλού την 25η Μαρτίου και αλλού την 1η Μαρτίου. Αν το σκεφτούμε λίγο, θα δούμε ότι ένας ταξιδιώτης στην Ιταλία του Μεσαίωνα, κατά μία έννοια, μπορούσε να ταξιδέψει πίσω ή μπροστά στον χρόνο!

 

Το παλιό και νέο ημερολόγιο

Το 1582 ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ καθιερώνει το νέο ημερολόγιο που έμεινε γνωστό με το όνομα του ως «Γρηγοριανό Ημερολόγιο».

Ο Γρηγόριος αποφάσισε να εγκαταλείψει εντελώς το «Ιουλιανό» ημερολόγιο σε μια προσπάθεια να καθιερώσει ένα πιο ακριβές σύστημα χρονολόγησης και επιχειρώντας να δώσει ένα τέλος στα προβλήματα που γεννούσε η ύπαρξη διαφορετικών ημερολογιακών εκκινήσεων.

 

Με βάση το σύστημα μέτρησης του Ιουλιανού Ημερολογίου, το ηλιακό έτος αποτελούνταν από 365 μέρες και ένα τέταρτο της ημέρας. Κάθε τέσσερα χρόνια, μία εμβόλιμη μέρα προστίθετο στον χρόνο, ώστε να διατηρείται η αντιστοίχιση του ημερολογίου με τις εποχές. Ωστόσο, αν και αρκετά ακριβές, το Ιουλιανό Ημερολόγιο δεν ήταν τέλειο.

 

Στην πραγματικότητα, ένα ηλιακό έτος διαρκεί 365 μέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα, δηλαδή 365,2422 μέρες. Η απόκλιση από τις 365,25 μέρες του ημερολογίου του Ιουλίου Καίσαρα δεν φαντάζει μεγάλη, αλλά, ακόμα και έτσι, είχε ως αποτέλεσμα το Ιουλιανό Ημερολόγιο να μένει πίσω από τις εποχές, κατά μία μέρα κάθε αιώνα.

 

Έτσι, ο Γρηγόριος πήρε την απόφαση να καθιερώσει ένα νέο ημερολογιακό σύστημα, το γνωστό και ισχύον μέχρι σήμερα στον δυτικό κόσμο Γρηγοριανό Ημερολόγιο, με στόχο τη μεγαλύτερη ακρίβεια. Η τελευταία ημέρα του Ιουλιανού Ημερολογίου ήταν η 4η Οκτωβρίου 1582 και η πρώτη του Γρηγοριανού ήταν η αμέσως επόμενη, αλλά όχι ως 5η αλλά ως 15η Οκτωβρίου 1582.

 

Η 1η Ιανουαρίου

Ο Γρηγόριος με την καθιέρωση του νέου ημερολογίου κάλεσε τους Χριστιανούς, να θεωρούν ως πρώτη μέρα κάθε χρονιάς την 1η Ιανουαρίου. Το νέο ημερολόγιο υιοθετήθηκε άμεσα από τους Καθολικούς και στη συνέχεια και από τους Προτεστάντες. Σιγά και σταθερά, η 1η Ιανουαρίου αναγνωρίστηκε και γιορτάζεται από ολόκληρο τον κόσμο ως η Πρωτοχρονιά.

 

Η μουσουλμανική Πρωτοχρονιά

Ωστόσο ακόμα και σήμερα έχουμε διαφορετικές πρωτοχρονιές, με αφετηρία κυρίως τη θρησκεία της κάθε περιοχής.

Στις μουσουλμανικές χώρες διαφέρει αφού διαθέτει 354 ημέρες, με αποτέλεσμα οι γιορτές να μετακινούνται.

Η Πρωτοχρονιά στις μουσουλμανικές χώρες πέφτει την πρώτη μέρα του μήνα Μουχαράμ, ο οποίος σύμφωνα με το δικό μας ημερολόγιο, είναι κινητός.

Ο Μουχαράμ αντιστοιχεί με τον Σεπτέμβριο και η πρώτη ημέρα του είναι η Πρωτοχρονιά των Μουσουλμάνων.

Το φεστιβάλ το Ακίτου στη Βαβυλώνα. Είναι η πρώτη καταγεγραμμένη γιορτή υποδοχής του νέου χρόνου.

Άλλες Πρωτοχρονιές

Ωστόσο, υπάρχουν μέχρι και σήμερα πολιτισμοί και θρησκευτικές ομάδες που γιορτάζουν άλλες Πρωτοχρονιές.

Ακόμα και στον χριστιανισμό οι Παλαιοημερολογίτες που ακολουθούν ακόμα το Ιουλιανό Ημερολόγιο, γιορτάζουν την πρώτη του χρόνου στις 14 Ιανουαρίου.

 

Στην Κίνα, στη Μογγολία και στο Βιετνάμ η Πρωτοχρονιά είναι κινητή γιορτή που γιορτάζεται τη μέρα της δεύτερης Νέας Σελήνης, μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο. Μπορεί να πέσει οποιαδήποτε μέρα, από τις 21 Ιανουαρίου έως τις 21 Φεβρουαρίου, με βάση το δικό μας ημερολόγιο. Παρομοίως, γιορτάζεται και η Μογγολική Πρωτοχρονιά.

 

Στο Θιβέτ είναι επίσης κινητή γιορτή και γιορτάζεται για δεκαπέντε μέρες.

 

Ξεχωριστή Πρωτοχρονιά έχουν και οι Εβραίοι (Ρος Χασάνα), η οποία γιορτάζεται τις δύο πρώτες μέρες του Τισρέι, του πρώτου μήνα του πολιτικού έτους και έβδομου μήνα του εκκλησιαστικού έτους με βάση το εβραϊκό ημερολόγιο.

 

Πηγές

https://dialogos.com.cy/

http://www.pathfinder.gr/stories/4103791/giati-h-prwtohronia-giortazetai-thn-1h-ianoyarioy

https://coolweb.gr/protoxronia-ti-giortazoume

https://mixanitouxronou.gr